“Het bedrijfsleven heeft kritisch denken vanuit nieuwe perspectieven nodig”

Ondernemer en student Werk en Zingeving Judith Deliën over het belang van werk en zingeving

Het bedrijfsleven is van oorsprong een omgeving waarin het bedrijfseconomische perspectief overheerst. Dat was lange tijd prettig en overzichtelijk. En het gaf duidelijke antwoorden op vragen als ‘We moeten kosten besparen, zullen we de leaseauto’s de deur uitdoen?’ Als Judith Deliën één ding duidelijk is geworden in haar carrière, dan is het wel dat dit eenzijdige perspectief niet meer voldoet. Judith is ondernemer en verdiende haar sporen onder meer in het bankwezen. In de afgelopen jaren heeft zij zich, door persoonlijke ervaringen én door haar deelname aan de voltijd mastertrack Werk en Zingeving, gespecialiseerd op het gebied van verlies, werk en zingeving. Ze loopt momenteel stage bij BDO Accountants & Adviseurs, waar ze gastvrij is ontvangen. BDO doet al veel op het gebied van zingeving, maar is erg benieuwd naar de inzichten vanuit de geesteswetenschappen.

Werk en zingeving is in toenemende mate een thema is in het bedrijfsleven. Daarin is in de afgelopen twintig jaar een hoop veranderd, aldus Judith. En we hebben de tijd mee. De krapte op de arbeidsmarkt, de meer purpose gedreven houding van de generaties Y en Z en nieuwe regelgeving zoals de Corporate Governance geven een flinke zwieper aan aandacht voor medewerkers.

Zingeving en het behoud van medewerkers

Aandacht voor de betekenis van werk van mensen, duurzame inzetbaarheid en het maken van beleid hierover maken deel uit van de mastertrack Werk en Zingeving. En om daarmee te oefenen gaan de studenten op stage. Zo dus ook Judith, die recent aan de slag ging bij BDO Accountants & Adviseurs. In deze van oudsher op cijfers en resultaten gerichte organisatie is opvallend veel aandacht voor de thematiek van betekenisvol werk. Sterker; Judith is verrast in hoeveel plannen en notities ze dit tegenkomt. Dat gaat goed, zou je zeggen. Dat klopt ook, volgens Judith, maar desondanks is er ruimte voor verbetering als het gaat om het binden van medewerkers aan de organisatie. Judith: “En dat is een uitdaging. In mijn scriptie, die nagenoeg parallel loopt met de stage, ga ik hiermee aan de slag. Onderwerp zal zijn hoe medewerkers de zingeving in hun werk ervaren en welke rol deze beleving speelt bij hun toekomstplannen en verblijftijd.”

Weinig ruimte voor gevoel

Maar nu is ze vooral nog met haar stageopdracht bezig. Die houdt in dat ze een zogenaamde zingevingsscan moet maken. Dat betekent dat ze beleidsstukken analyseert, samen met een klankbordgroep. Daarnaast doet ze interviews met medewerkers en voert ze een zingevingsinterventie uit. Ze weet nog niet precies welke kant het op zal gaan met die interventie, maar ze denkt nu aan iets met veel gevoel erin. “Dat zal heel prikkelend zijn”, verwacht Judith, “want uit mijn ervaring met het bankwezen heb ik geleerd dat in dit soort organisaties over het algemeen weinig ruimte is voor gevoel, emoties en creativiteit. En als aan zingeving gerelateerde zaken een rol gaan spelen in organisaties als deze, dan bestaat de kans dat men zingeving te veel gaat managen, en daarmee in potentie stukmaken. De bedoelingen van de organisatie zijn meestal goed, maar de vraag is of de uitwerking ervan door medewerkers ook zo wordt beleefd.”

“Ik weigerde ziek te worden van mijn werk”

Daarover gesproken: op welke wijze zou zingeving in het bedrijfsleven vorm kunnen krijgen volgens Judith? “Het is een zoektocht hoe je het belang van deze thematiek het beste duidelijk kunt maken. Daarom is het ook een van mijn leerdoelen van mijn studie om me als deskundige op dit gebied te profileren. En qua aandachtspunten zie ik vooral de betekenis van werk. Dus wat betekent werk voor jou, wat kun je erin kwijt, waar voel je je lekker bij en wat doet de organisatie voor jou? Want op het moment dat het niet meer lekker voelt, dan gaat er iets schuren. Dan ga je wel proberen om dat te veranderen, maar als dat dan niet lukt? Ik ben zo’n mens dat in zulke gevallen haar baan opzegt zonder iets anders te hebben. Ik weigerde om ziek te worden van mijn werk en dat voelde ik heel sterk.”

Hoe gaf Judith in de tijd dat zij zelf manager was vorm op betekenisvol werk? Judith: “Wat ik altijd heb gedaan, is dat ik mijn innerlijke waarden gewoon losliet op mijn mensen. Ik ging écht een relatie aan, met al mijn medewerkers. Wel een zakelijke, maar toch een persoonlijke. En dat hield ik vol totdat ik 180 mensen had. Dan gaat het niet langer en daarom ben ik toen ook gestopt. Voor mij was dat het punt waarop zingeving ging ontbreken en ik een vergadertijger was geworden.” Maar tot dat punt was bereikt, werkte haar aanpak wél, zelfs ook bij de interimklussen die ze deed. Judith: “Men vroeg mij wel eens hoe het toch kwam dat als ik mijn mensen vroeg over te werken, dat ze dat dan gewoon deden. Daar wist ik dan geen antwoord op, het gebeurde gewoon.”

“Deze studie onderbouwt mijn intuïtie”

Judith deed haar werk vanuit intuïtie en dat pakte goed uit. En nu ze deze mastertrack doet, heeft ze ineens veel meer begrip van hoe dit werkt. Judith: “Eerder had ik hier geen theorie bij, maar die heeft me nu wel veel gebracht. En ik leer ook veel over mezelf. Toen ik als zelfstandig ondernemer trainingen ging geven, wat ik eerst ook al deed, maar dan als manager, toen vond ik het ineens niet leuk meer. Wat ik ontdekte was dat ik als manager training gaf vanuit de band die ik al met mijn mensen had, terwijl ik als ondernemer ditzelfde deed, maar dan voor mensen die ik níet kende. Mijn kracht ligt blijkbaar op samenwerken, meer vanuit een langere relatie. En als die relatie ontbreekt, dan voelt het alsof ik aan mensen die ik niet ken mijn overtuigingen wil opdringen. Niets voor mij en daar ben ik dan ook mee gestopt.”

Met de mastertrack heeft Judith dus de theoretische onderbouwing gevonden bij de intuïties die ze al had. Maar haar opleiding brengt haar meer dan dat. Judith: “Een van mijn leerdoelen is dat ik kritischer wil leren denken. Omdat ik sterk intuïtief ben heb ik de neiging om te snel conclusies te trekken. En daarom is het voor mij dus heel goed om de feiten en de bijkomende argumentatie te kennen van de vraagstukken waarmee ik bezig ben. Ik denk dat ik daarmee gemakkelijker een rol als professional op het gebied van werk en zingeving kan vervullen. Want als ik alleen maar op gevoel en intuïtie blijf varen, dan word ik zo opzijgeschoven.”

Een verrijkend, nieuw perspectief

De grote winst van haar studie vindt Judith het nieuwe perspectief waarmee ze nu kijkt naar – bijvoorbeeld – beleidsvoorstellen. Judith: “Ik wist gewoon niet dat het kon, dat je vraagstukken in het bedrijfsleven vanuit een ander perspectief kon bezien dan vanuit het bedrijfseconomische. Hoe goed is het, dat ik daar nu een ethisch of een filosofisch perspectief naast kan zetten. Stel je voor dat een bedrijf moet bezuinigen en dat het voorstel op tafel komt om leaseauto’s te schrappen. De kostenbesparingsberekening is dan snel gemaakt. Maar daar kan ik dan een berekening naast leggen van wat het kost als door een dergelijke maatregel kennis en ervaring het bedrijf verlaten. En wat denk je van de problematiek rond flexibel werken? Het leek een aantal jaren geleden heel voordelig om persoonlijke werkplekken, met een foto van de familie op het bureau, te vervangen door anonieme flexplekken. Inmiddels kunnen we het gevolg daarvan onderbouwen met wetenschappelijk onderzoek. En dat die gedachtegang, die puur vanuit bedrijfseconomisch perspectief vorm kreeg, niet onverdeeld positief uitpakte, moge duidelijk zijn.”

Een nieuw perspectief kan dus verrijkend zijn. Maar wie zou de vertolker van dit nieuwe perspectief in organisaties moeten zijn? Is zingevingsdeskundige een rol, een functie? Of moet wellicht elke manager ‘door de zingevingswasstraat’? Judith: “Ik denk dat het voor iedereen een verrijking is om kennis en ervaring over werk en zingeving op zijn of haar cv te hebben. Maar er moet nog heel wat water naar de zee. En in een omgeving waar dit onderwerp niet in het dna zit, wordt het wel lastiger. Dan moet je gaan overtuigen. Maar ik vind het niet erg om een soort Don Quichot te zijn en we mogen niet opgeven, denk ik dan. Bovendien, als er ooit ruimte was, dan is het wel nu. Want bedrijven zitten met de handen in het haar over al dat talent dat vertrekt. En alles wat men tot nu toe heeft geprobeerd, werkt niet. Wat ook in ons voordeel zal werken is dat de generaties Y en Z nu doorgroeien naar belangrijkere posities. Die zijn veel meer purposegedreven en hebben een andere verhouding tot werk dan de bestuurders van 50 plus die nu nog aan het roer van veel ondernemingen zitten.”

Judith is in ieder geval onverminderd optimistisch over wat werk en zingeving het bedrijfsleven kan brengen. Net zoals ze dat is over de mastertrack die ze volgt. Het feit dat ze daarin al haar ervaring en intuïtie kan meebrengen helpt ook. Dat maakt het leerproces een stuk makkelijk volgens Judith en ontlokt haar meermalen de uitspraak “Zie je wel dat het werkt!” Dat is meteen een mooie opsteker voor haar ego en dat is ook wel eens leuk.

Judith Deliën is 51 jaar en heeft de eerste 15 jaar van haar loopbaan bij Rabobank gewerkt. Vanaf 2010 werkte ze als zelfstandig ondernemer op het gebied van interim management, loopbaanbegeleiding en talentontwikkeling. Haar opdrachten heeft ze met name vervuld in het bankwezen, voedselveiligheid en de kinderopvang. Sinds twee jaar specialiseert Judith zich in vraagstukken rondom verlies, werk en zingeving.

De mastertrack Werk en Zingeving kun je volgen in deeltijd (via Emmius en de RUG) en in voltijd (via de RUG). Wil je meer weten over de mastertrack via Emmius? Geef je dan op voor een van de online Meet & Greets.