“Zingeving schiet weleens door in soul searching”

Op de vraag ‘wat ga jij de deelnemers leren?’ geeft leergangdocent Hugo Hoetink een – meer dan – uitgebreid antwoord. Want er is een hoop te vertellen over de praktische invulling van zin en betekenis naar de werkvloer. Wat hij vooral wil, is deelnemers aan het denken zetten. Bijvoorbeeld om voor zichzelf scherper te krijgen hoe je persoonlijke groei en ontwikkeling kunt verbinden met het leveren van een zinvolle bijdrage aan de organisatie.  

Hugo Hoetink zei meteen ‘ja’, toen Emmius-kerndocent Heidi Jansen hem vroeg als docent voor de nieuwe leergang Betekenisvol Werk. Want Emmius’ kijk op zingeving spreekt hem aan. In die opvatting ontstaat betekenis altijd in de relatie tussen ‘mij en de ander’ en gaat het niet alleen om ‘de binnenkant’ en om persoonlijke groei van het individu, maar vooral om wat het individu daarmee doet aan ‘de buitenkant’.  

Hugo, waarom zei je meteen ‘ja’ toen we vroegen ‘doe je mee’? 

Lacht. “Wat mij heel erg aanspreekt in het denken van Heidi, als kerndocent van Emmius, is dat we in onze wereld bij de ontwikkeling van professionals erg veel aandacht hebben voor de binnenkant van mensen, de innerlijke diepte. En, net als zij, vind ik dat we weleens doorschieten in die soul searching. Dat is voor mij namelijk een te smal perspectief voor ontwikkeling. Er zou veel meer aandacht moeten zijn voor de betrokkenheid op elkaar, binnen de eigen organisatie en daarbuiten. En daarbij de vraag hoe de wereld beter wordt van jouw professionele deskundigheid. Met die bredere blik, kijkend naar zowel de binnen- als de buitenwereld, slaat Heidi wat mij betreft de spijker op zijn kop. Zingeving betekent niet alleen zoeken in je eigen ziel, maar kijken naar jouw bijdrage in interactie met anderen, met de wereld en met de zaken die wij samen op te lossen hebben.” 

Waarom denk je dat die denkwijze beter is? 

“Het is voor mij een belangrijke waarde, dat je als mens betekenisvol bent in relatie tot anderen, tot de mensen met of voor wie je werkt en ook in je privéleven, voor en met de mensen met wie je leeft. Daarin ervaar ik betekenis. Maar dus niet in een soort vervolmaking van mijzelf en mijn persoonlijke groei. Aandacht voor persoonlijke groei alleen vind ik geïsoleerd en kaal. Bovendien geeft het heel veel druk, alsof ík het allemaal zou kunnen oplossen of verbeteren. Alsof de enige weg naar het goede is om individueel excellent te worden. Ik vind dat een beklemmend perspectief. Persoonlijke groei is wat mij betreft dienstbaar aan de relatie die ik met anderen ervaar. Daar zit voor mij de zin.” 

Wat betekent voor jou ‘zinvol werk’?  

“Voor mij zit dat – ik zei het al – in de betrokkenheid die ik ervaar bij de mensen voor en met wie ik werk. En als ik kan zien en voelen in het contact dat we met iets moois bezig zijn, iets met elkaar tot stand brengen en dat erkennen als mooi en goed. En dat gebeurt dus niet ín mij, maar tussen mij en anderen. Er moet altijd iets in zitten van harmonie met het grotere geheel. Bovendien moeten onder wat ik tot stand breng geen anderen lijden. Iets of iemand moet er beter van worden.” 

Moet dat altijd zo zijn? 

“Nou ja, ik gooi ook niet elke dag een steen in de vijver. Dan kan ook niet. Het hoeft niet altijd hemelbestormend zijn. Maar hoewel de weg smal of kronkelig kan zijn, ik houd het geheel wel steeds in de gaten. En soms is het lastig en moet je kijken naar wat je kunt, binnen bepaalde kaders. Wij werken bijvoorbeeld voor KLM en iedereen weet dat vliegen slecht is voor de planeet. Dat probleem wordt binnen KLM uiteraard erkend en daaromheen komt dan ook een beweging op gang. Veel professionals bij KLM zijn betrokken bij de wereld en proberen daaraan bij te dragen, binnen het kader dat zij natuurlijk een vliegmaatschappij zijn.” 

Wat hoop jij bij te dragen aan deze leergang?  

“Ik ben betrokken bij module 3 (red.: Begeleiden naar zin) en 4 (red.: Zinvolle organisaties. Community building in organisaties) en ga de deelnemers leren hoe ze persoonlijke ontwikkeling en groei kunnen verbinden met het leveren van een zinvolle bijdrage aan hun organisatie. Ieder heeft een eigen definitie van zin. Op concreet niveau kan dat erg verschillen. Het maakt immers uit of je in de zorg werkt of musicus bent. Wat ik in mijn werk doe is onderzoeken wat jíj nou wilt bijdragen. Niet alleen voor jezelf, maar ook in de relaties die je hebt. Hoe ervaar jij daar zin in? En wat maakt jou persoon uniek? Dat zijn de vragen die ik stel.” 

En hoe doe je dat? 

“Ik zet een aantal modellen en instrumenten in die kunnen helpen. Dat zijn allemaal hulpmiddelen waarmee mensen aan het denken worden gezet. Daarbij laat ik ze dingen zelf ervaren. En de instrumenten die ik inzet hebben twee kanten: je kunt ze op jezelf toepassen om te ontdekken wat voor jouzelf zinvol is, maar je kunt ze ook in de praktijk van je organisatie toepassen. Zodat je dit onderwerp aan de orde kunt stellen. Het model dat ik gebruik gaat over talent, business en uitdaging. Talent zie ik als de waarde die anderen ervaren dankzij mijn bijdrage. Talent is dus meer dan een puur persoonlijke eigenschap, het krijgt vorm en betekenis in de interactie met anderen. Business zie ik als het veld waarop je samen met anderen een bijdrage levert aan het grotere geheel. In veel organisaties zie ik dat professionals wel graag met hun eigen ontwikkeling bezig willen zijn, maar niet graag over ‘de business’ nadenken. Kennelijk is die business als gemeenschappelijk veld erg onaantrekkelijk geworden. Het is een mijnenveld van reorganisaties, targets en protocollen. ‘Wat fijn dat ik daar een keer niet mee bezig hoef te zijn’, hoor ik vaak in de trainingen die ik geef. Ik vind het eigenlijk tragisch dat het zo werkt. Persoonlijke en professionele ontwikkeling zou meer moeten zijn dan ‘een oase in de woestijn’.  Het zou een gemeenschappelijke inspanning kunnen zijn om van de business weer een aantrekkelijke en betekenisvolle plek te maken.  

Wat ik zie is een betekenisgebrek in organisaties. En ik wil deelnemers leren de business in te kleuren met een betekenisvol verhaal. Ik wil dat ze niet alleen worden vermoeid met processen, maar ze een vergezicht schetsen van hoe het zou kunnen zijn. Dat zou je als leider en als professional mogen ontwikkelen. Een verhaal hebben, zodat mensen deel kunnen nemen en zich thuis voelen. Dus niet alleen templates, formulieren, targets, mailverkeer, noem maar op. Dit is een van de thema’s die aan het model hangen. Verbinding tussen talent en business maken, maar met de business als een betekenisvol verhaal, dat je uitdaagt en waar je zelf aan mag meedenken en meebouwen. Dat is tegelijkertijd een bewustzijn en een vaardigheid en die ga ik je leren.” 

Kun je een voorbeeld geven van hoe je dat oefent? 

“Jazeker. Ik werk veel met principes uit storytelling. Ik vraag mensen bijvoorbeeld om een verhaal te vertellen waarin ze een persoonlijke waardevolle ervaring koppelen met hun visie op de business. Dat levert heel verbindende en betekenisvolle gesprekken op tussen professionals. Dan wordt de business ineens wel een aantrekkelijk en belangrijk gespreksonderwerp. In het verlengde hiervan geef ik ook opdrachten waarin professionals hun ‘werkingsveld’ onderzoeken.  Een van die oefeningen gaat als volgt: jij staat zwijgend in de ruimte, en iemand anders komt in jouw ‘gebied’ staan. Die ander scant bij zichzelf welke impact dit op hem heeft. Vaak weet die ander vervolgens haarscherp jouw talent te verwoorden. Hij ervaart bijvoorbeeld rust of veiligheid, of juist uitdaging, of er komt een sterke creatieve ideeënstroom op gang. Met deze oefeningen maak ik rechtstreeks de verbinding zichtbaar tussen persoonlijke ontwikkeling en zingeving. Vaak is de eye opener dat deze verbinding voor het oprapen ligt. Vaak denken professionals en managers dat hun waarde zit in veel dingen doen en heel hard werken, terwijl het effect van ontspanning en beschikbaarheid veel groter is. De kunst van zingeving in organisaties is volgend mij om dáár de voorwaarden voor te scheppen.  

Drs. Hugo Hoetink studeerde andragologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij werkt al meer dan 25 jaar als trainer/adviseur/coach en heeft een passie voor de ontwikkeling van mensen die houden van hun vak. In 2022 publiceerde hij ‘De krakende comfortzone’.  

De leergang Betekenisvol Werk gaat van start op 27 maart 2023 en wordt gehouden op een centrale plaats in Nederland. Wil je kennismaken met andere potentiële deelnemers en de kerndocent? Schrijf je dan in voor een online Meet & Greet.